Missiegeschiedenis in Tilburg e.o. vanuit meerdere perspectieven

In het voormalige klooster van de trappistinnen vond een bijzondere bijeenkomst plaats over het missieverleden van Berkel-Enschot, Udenhout, Biezenmortel en Tilburg. Deze regio, met haar vele kloosters en congregaties, speelde een centrale rol in de katholieke missiebeweging vanuit Nederland naar gebieden als Curaçao, Suriname, Indonesië en Papoea Nieuw-Guinea. De avond werd georganiseerd door Stadsmuseum Tilburg en het collectief Beyond Walls, in opdracht van de gemeente Tilburg, en vond plaats in Sociaal Cultureel Centrum De Schalm.

Meerdere stemmen, meerdere verhalen

De bijeenkomst bracht een diverse groep sprekers samen die elk een uniek voorwerp en persoonlijk perspectief inbrachten. Centraal stond de wisselwerking tussen missie, kolonialisme en beeldvorming, bekeken vanuit zowel Nederlandse als voormalige koloniale contexten.

Marie Keulen, cultuurhistoricus en promovendus aan de Radboud Universiteit, deelde inzichten uit haar onderzoek naar religieuze organisaties en hun rol in Suriname. Ze belichtte hoe missie en kolonialisme verweven zijn geraakt in zowel spirituele als sociale structuren, met name in het gezinsleven, onderwijs en seksuele moraal. Marie verwees naar figuren als Peerke Donders, wiens nalatenschap vanuit Surinaams en Nederlands perspectief verschillend wordt gewaardeerd. Een meegenomen T-shirt uit Paramaribo illustreerde deze spanning in de beeldvorming. De missie werd ook in beeld gebracht als een brede maatschappelijke beweging, zichtbaar in missionaire tijdschriften, optochten en geldinzamelacties met 'missiebusjes'. Tilburg, ooit de ‘Rome van Nederland’, was een belangrijk knooppunt in dit geheel.

Persoonlijke familiegeschiedenissen

Ria van de Laak vertelde via een houten vrouwenhoofd—een erfstuk van haar tante zr. Dionysio over het missiewerk in Indonesië—over de verwevenheid van familieverhalen met koloniaal verleden. Door middel van stamboomonderzoek en oude interviews (o.a. via het archiefproject KMM – Kommissie Memoires) bracht zij deze geschiedenis tot leven. Haar familie kende meerdere missionarissen, onder wie Frater Arthur Sweens (Curaçao) en zr. Andrea van der Laak (Indonesië). Deze persoonlijke verhalen plaatsten het missiewerk in een bredere context van katholieke expansie in de 20e eeuw.

Jeugdherinneringen en missiefinanciering

Riël van Gastel bracht zilverpapier mee, symbool voor zijn jeugdherinneringen aan het sparen voor de missie in China. Hij vertelde over de rol van congregaties zoals de Fathers of Mill Hill en de Heilige Kindsheid, en de band van zijn familie met missionarissen in India. Zijn vader leverde als bakker dagelijks brood aan het missiehuis.

Koloniaal erfgoed en kritische reflectie

Tommy van der Loo, beeldend kunstenaar presenteerde beelden uit zijn documentaire over het Caribisch missieverleden. Hij benadrukte de rol van de Fraters van Tilburg in het onderwijs op Curaçao, zoals bij zijn grootvader Alexander Hooi, die door deze onderwijsstructuur carrièrekansen kreeg. Tegelijkertijd wees hij op de problematische kant van missie: het opleggen van taal, religie en cultuur, en meldingen van seksueel misbruik. Tommy creëerde een nieuw beeld over de Fraters van Tilburg nadat hij getriggerd was door een collectebus met het opschrift “Voor de vrolijke n****s”. Onlangs had hij een solotentoonstelling in het Curaçaos Museum, waar zijn werk leidde tot discussie over hoe we vandaag naar het koloniale verleden kijken.

Dialoog en reflectie

De avond in Berkel-Enschot eindigde met een open gesprek onder de aanwezigen. Er werd gesproken over racisme, stereotypering en de dubbelzinnigheid van de missie: enerzijds opleidingskansen en steun, anderzijds onderdrukking en culturele vernietiging. Verhalen van mensen die vanwege racisme achterin de klas moesten zitten, of Molukse mensen die in christelijke kinderboekjes systematisch werden afgeschilderd als ‘heidenen’ — een koloniale stereotypering die het diepgewortelde idee van westerse superioriteit en de zogenaamde hiërarchie tussen ‘beschaafd’ en ‘onbeschaafd’ bevestigde.