Een mooie aanwinst van het Bakkersgilde St. Honoré

Wie aan de Tilburgse Bakkergilde Honoré denkt, denkt ook aan het Tilburgse Hubertusbroodje. De Heilige Hubertus is de patroonheilige van de jacht. Sint Hubertus was een bisschop in Maastricht en in zijn jonge jaren een hartstochtelijk jager. Bij de jacht op een hert verscheen een verlicht kruis tussen het gewei. Dit was aanleiding voor zijn bekering. De kleine broodjes, in Tilburg ‘hubkes’ genoemd, worden traditioneel gegeten op 3 november. Vaak eet je ze met niets erop, soms hebben ze een anijssmaak of krenten. De broodjes zouden beschermen tegen hondsdolheid. De broodjes die nu in Tilburg worden verkocht, zijn helaas niet altijd meer gewijd.
Hoewel het ‘bakkersgilde’ rustend is sinds 2014, organiseert bestuurslid Toon van Gastel nog steeds de jaarlijkse viering. In 2020 besloot het bestuur van het bakkersgilde om het erfgoed vellig te stellen.

Het erfgoed van het gilde bestaat uit een archiefdeel, geschonken aan Regionaal Archief Tilburg en een object, een vaandel, dat is opgenomen in de collectie van Stadsmuseum Tilburg. Beide erfgoedcomponenten zijn nu geborgd voor de ‘eeuwigheid’. Het archief bevat jaarverslagen, notulen van ledenvergaderingen, correspondentie, catalogi van tentoonstellingen, maar ook bakkersproducten rondom Sinterklaas, zoals een ‘Tilburgse Klaos’, een recept voor mijterkoeken. Het vierkante vaandel, in de kleur van het goudgele koren, bevat enkele symbolen, zoals de aan het bakkersvak verbonden korenaren, het gemeentewapen van Tilburg en de patroonheilige Sint Honoré met mijter en staf, én broodjes.

Het Tilburgse ‘Hanzegilde der Bakkers St. Honoré’ werd in 1905 opgericht, genoemd naar de Franse bakker Honoré, die rond 600 bisschop werd. De oprichting van het katholieke Tilburgse gilde stond niet op zichzelf. Aan het einde van de negentiende eeuw kwam het ‘fabrieksbrood’ in opmars. De Europese samenleving moderniseerde door mechanisatie, standaardisering en toenemende regelgeving, ook in de bakkerswereld. Dat leidde ertoe dat traditionele broodbakkers zich enigszins bedreigd voelden in hun ambachtelijkheid en autonomie. De traditionele gilden, die waren afgeschaft in 1796, werden rond 1900 nieuw leven ingeblazen, zoals ook in Tilburg het ‘Hanzegilde der Bakkers St. Honoré’, in de volksmond het ‘bakkersgilde’ genoemd. Het bekende gebak Saint Honoré is een klassieker binnen de bakkerswereld.

De broodbakkerijen en de bakkersgilden bleven dus gedurende de twintigste eeuw voortbestaan naast de toenemende fabrieksbakkerijen. De bakkersgilden namen deel aan tentoonstellingen, bezochten demonstraties en bakkerijen in binnen- en buitenland. Dat deden ze om op de hoogte te blijven van de vernieuwingen in het vak. Ook het Tilburgse bakkersgilde nam deel aan diverse (internationale) tentoonstellingen, zoals in Tilburg in 1913 bij de Internationale Tentoonstelling voor Handel en Nijverheid. Het bakkersgilde organiseerde ook zelf een Internationale Bakkerstentoonstelling (IBAT 1930), zo blijkt uit een fotoalbum, een van de topstukken van het archief. De directe aanleiding daarvoor was het vijfentwintigste jubileumjaar van diverse gilden in Nederland, die verenigd waren onder de Bond van R.K. Bakkerspatronen in Nederland.

De IBAT-tentoonstelling vond plaats in de Harmonie in de Stationsstraat van 14 tot en met 26 juni 1930. Tijdens de tentoonstelling was aandacht voor het broodbakken. Met stapels grofjes1, kadetjes, zoete bollen en zoute krakelingen, vloer- en busbrood werd een broodhuis gebouwd. De machines hadden in die tijd ook al zijn intrede gedaan. De nieuwste snufjes waren te zien op het gebied van mengen en kneden, maar ook op het gebied van amandelen en speculaas. Burgemeester Vonk de Both opende de tentoonstelling, gevolgd door een openlucht bal.

Wie onderzoek wil doen naar het Tilburgse bakkersgilde, kan gebruikmaken van de documenten in Regionaal Archief Tilburg. Er is ook een serie foto's van het Bakkersgilde online geplaatst.

Het vaandel, gefotografeerd door Jan van Oevelen, is te zien via onze collectie.