Bernard Reith - Katholieke kinderboeken verbeeld

Kinderboeken te over in de collectie van Uitgeverij Zwijsen, die in 1846 werd opgericht door Johannes Zwijsen, destijds pastoor van de parochie ’t Heike in Tilburg. Hij stichtte de congregatie der Fraters van Onze Lieve Vrouw die de zorg voor weeskinderen op zich nam. Om de kinderen een vak te leren en in eigen onderhoud te kunnen voorzien richtte Zwijsen de drukkerij R.K. Jongensweeshuis op.

Omdat in die tijd onderwijs in het katholieke deel van Nederland vooral een taak was van zusters, fraters en paters, was het uitgeven van onderwijsmiddelen met een katholiek getinte inhoud een vanzelfsprekendheid. Die katholieke invalshoek blijft herkenbaar tot ongeveer 1960 en komt het meest tot uiting in de leermiddelen voor de godsdienstige vorming. Uit de katholieke periode zijn de prentenboeken als voorbereiding op de eerste Heilige Communie en de kinderbiecht geïllustreerd door Bernard Reith het meest bekend.

Bernard (Beb) Reith (1994-1974) werkte van 1920 tot 1974 voor Uitgeverij Zwijsen en maakt zo’n 1.800 illustraties voor de lees- en leerboeken. Hij tekent vaak in ‘jugendstil-stijl’, ook wel art nouveau genoemd. Hoewel hij het zelf niet zo zeer kunstzinnig als wel tekenvaardig vindt, geniet zijn werk, juist vanwege zijn stijl, nog steeds bekendheid.

In de periode tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog, het Interbellum, ligt de nadruk in de katholieke boeken voor de jeugd op de biecht, op de zonde die je zelfs als kind kunt begaan. Volgens de katholieke kerk is de duivel een werktuig van God, en die mag met diens toestemming mensen en kinderen op aarde op proef stellen. Dat beproeven geschiedt nooit boven iemands kracht, zondigen doe je uit vrije wil. Dat geldt ook voor de kinderen. Om Gods genade te verdienen ga je biechten. In die strijd tussen goed en kwaad tekent Beb Reith het goed als witte engel en het kwaad, de duivel, als een zwarte gedaante, met horens en vleugels. Die weergave van de duivel bezorgt kinderen zoveel angst dat vanaf 1939 de duivel een iets minder angstaanjagend voorkomen krijgt.

Naast zijn baan als teken- en kunstgeschiedenisleraar werkt Beb Reith voor de uitgeverij van het R.K. Jongensweeshuis, niet in de laatste plaats om iets bij te verdienen. Hij tekent niet alleen voor Zwijsen, maar ook voor ontspanningslectuur en een maandelijks tijdschrift voor de jeugd. In zijn ‘vrij werk’, aquarellen, is de natuur vaak onderwerp. Voor Psyche, een boek van Louis Couperus, tekent hij op eigen initiatief illustraties. Louis Couperus is erg gecharmeerd van de tekeningen maar pas na zijn dood verschijnt in 1927 een prachtig verzorgde uitgave van Psyche met de tekeningen van Beb Reith.

De familie van Beb Reith verzamelt nog steeds zoveel mogelijk werk van hem voor het familiearchief.

Tekst Dienie Biemans