Buurtinitiatief muurplaquette bij struikelstenen familie Van Dam

Vorig jaar ontving Stadsmuseum Tilburg de replica’s van vier struikelstenen in de Dapperstraat. De originelen waren de eerste struikelstenen in Tilburg, destijds het resultaat van een buurtinitiatief ter nagedachtenis aan de Joodse familie Van Dam. Op 27 augustus 2025 was er opnieuw een reden om samen te komen op de plek waar zij ooit woonden, werden opgepakt, gedeporteerd en vermoord.

Tekst en fotografie: Theo van Etten

Die reden van samenkomst is de onthulling van een muurplaquette, als aanvulling op de struikelstenen. Het geheel representeert niet alleen het Joodse verhaal tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook is het een toonbeeld van de inzet van Tilburgse erfgoedgemeenschappen en hun betrokkenheid bij hun buurt. De plaquette is aangebracht tegen een blinde muur in de relatief jonge wijk Rosmolen. Ooit was dit het adres Dapperstraat 1, waar sinds 1933 het gezin Van Dam woonde. Eén meter lager zijn de struikelstenen in het trottoir verwerkt.

Een van de initiatiefnemers voor de muurplaquette is wijkbewoner Harrie Bogaers. Enkele jaren geleden maakte wijkvrijwilliger Paul Looijkens hem attent op vier replica’s van struikelstenen die in de kelder van wijkcentrum de Baselaer lagen opgeslagen. Ze waren vervaardigd omdat men destijds dacht dat de originele struikelstenen tijdens de sloop van de wijk verdwenen waren. Niets bleek echter minder waar; Harrie vond ze keurig terug in het trottoir van de Dapperstraat.

Voor Harrie hebben de stenen een bijzondere betekenis, zo legt hij uit tijdens een korte toespraak:

“Mijn moeder is geboren in 1926, hier net om de hoek in de Hoefstraat. Ze heeft hier haar hele jeugd gewoond, dus ongetwijfeld heeft zij iemand van de familie van Dam gekend. Of op zijn minst een keer goedendag tegen gezegd. Daarom ben ik blij dat deze plaquette de aandacht vestigt op de struikelstenen die eronder liggen. Ze zullen niet langer een onopvallend deel van de straat zijn.”

Ook het gezin Oosterbeek, bestaande uit Steven, Marjolein en hun kinderen Sarah en Mila waren bij de onthulling aanwezig. Als eigenaar van de muur waartegen de plaquette is bevestigd, moesten zij uiteraard toestemming geven. Steven: “Natuurlijk werkten wij graag mee aan dit initiatief. Wij wonen hier nu drie jaar en kenden het verhaal aanvankelijk niet. Maar na het zien van de documentaire ‘Joods Van Dam’ bleef het verhaal maar door mijn hoofd spoken. Zelfs als ik hier met mijn kinderen speel, moet ik er soms aan denken; het idee dat die familie met hun koffers klaar stond om opgehaald te worden, kan ik moeilijk van me af zetten.”

De afgelopen jaren is er meer bekend geworden over de lotgevallen van de familie Van Dam. In 2013 presenteerde Anne Neijnens de documentaire ‘Joods van Dam’, waarin oud-buurtgenoten hun herinneringen aan het gezin delen. Een jaar later dook een leren tasje met brieven op die de kinderen Estella en Abraham tijdens hun gevangenschap naar hun ouders stuurden. Met de onthulling van deze muurplaquette is het verhaal niet alleen voor de toekomst bewaard, maar ook in het straatbeeld zichtbaar geworden.

Struikelstenen of ‘Stolpersteine’ worden geplaatst op de plek waar iemand zijn laatste vrijwillige woon- of werkplek had. Tilburg telt momenteel 75 struikelstenen op 26 adressen. De muurplaquette voor de familie Van Dam is de tweede in Tilburg. In 2024 initieerden wijkbewoners van het Lieve-Vrouweplein een muurplaquette voor Jacob van Leer. De muurplaquette in de Dapperstraat is mogelijk gemaakt door: Wijkraad De Ring, Familie Oosterbeek, Stadsmuseum Tilburg en Werkgroep Struikelstenen.