Prent lansier 1837: nieuwe aanwinst Stadscollectie Tilburg

Een nieuwe aanwinst voor de stadscollectie: een tekening uit 1837, gemaakt door een ingekwartierde militair in Tilburg. ‘Andrew jr.’, zoals de aquarel is gesigneerd, was waarschijnlijk gelegerd in het zuiden van het land vanwege de onrusten met België die zich in 1830 had uitgeroepen tot een zelfstandige staat. Omdat dit tegen de zin was van regerend koning Willem I had deze zijn zoon Willem benoemd tot opperbevelhebber van het Noord-Nederlandse leger om ‘de rust te herstellen’ in het opstandige België. Deze strijd zou de geschiedenis ingaan als de Tiendaagse Veldtocht.

De aquarel was eigendom van dhr. G.J.M. Heersche uit Oosterhout (NBr). Deze was geïnteresseerd in de bijzondere prent van voor 1850, een periode waarin er weinig authentiek bronmateriaal vanuit de bevolking, zoals ingekwartierde militairen, voor handen is. Conservator Paul van Brakel van het Nationaal Militair Museum te Soest omschrijft de lansiers als een cavalerie-eenheid, wiens tradities veelal afkomstig zijn uit Polen. Van Brakel stelt dat dit vooral te zien is aan het opmerkelijke hoofddeksel, de Tschapka. In Polen worden volgens Van Brakel deze hoofddeksels nog steeds bij ceremoniële uniformen gedragen. Ook kent het Poolse leger nog een regiment lansiers voor ceremoniële doelen.

Op de tekening van Andrew jr. zien we een lansier te paard. Herkenbaar is het bijzondere hoofddeksel zoals omschreven door Van Brakel. Voorts zien we op het zadel nummer tien verbeeld verwijzend naar het Nederlands 10e regiment lansiers dat ca. 1850 werd omgedoopt tot 1e regiment lansiers. Volgens Van Brakel kenden de uniformen twee versies: de blauwe en groene varianten. In de uitgave van J.F. Teupke, Kleding en wapenrusting van de Koninklijke Nederlandse troepen (Zutphen, 1978) en R. Knötel, Handbuch der Uniformkunde (Hamburg, 1937) zijn dezelfde uniformen te zien.

Op de achtergrond van de aquarel zien we gebouwen waarvan er een op de kerk van Aarschot (B) lijkt. Aarschot was een van de plaatsen waar de Noord-Nederlandse militairen en studenten tijdens de Tiendaagse Veldtocht streden tegen de afscheidende Belgen. Hoewel de veldtocht na tien dagen werd gestaakt en duidelijk was dat België zich definitief zou afscheiden van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, gaf koning Willem I de strijd niet op. Tot aan 1839 was er onrust en onduidelijkheid hierover. De tekening van Andrew jr. is gemaakt in Tilburg in 1837. De Tiendaagse Veldtocht was dus al lang voorbij maar militairen bleven nog altijd paraat zoals in Tilburg. Zij woonden in bij particulieren en er waren tentenkampen bij Gilze en Rijen en Oirschot. Pas tussen 1842 en 1847 liet Willem II voor eigen rekening door de Tilburgse aannemer A. Goyarts aan de oude weg naar Oisterwijk en Moergestel, Oirschot en Eindhoven een cavaleriekazerne met stallen bouwen.

In deze lansierskazerne, die overigens uniek is in Nederland, zijn momenteel de kantoren en de depots van Regionaal Archief Tilburg en Stadsmuseum Tilburg gevestigd. Door deze schenking van de prent uit 1837, met daarop een lansier verbeeld, is deze volledig op zijn nieuwe plek in de objectencollectie van Tilburg die het stadsmuseum beheert.