Verslag van Open Monumentendag in het Paleis

Op zondag 15 september 2024 organiseerde Stadsmuseum Tilburg een reeks activiteiten in het kader van Open Monumentendag. Plaats van handeling was het Paleis, waar de zaterdag ervoor de Dag van de Democratie werd gevierd. Het Paleis was het hele weekend open voor publiek, met op zondag bijna 740 mensen die binnen kwamen.

Samen met een aantal ErfgoedPartners had Stadsmuseum Tilburg een programma samengesteld voor jong en oud. Zo organiseerde Fixeer - Centrum voor Fotografie een doorlopend expositie met als thema ‘democratie’. Ook konden bezoekers naar de expo ‘Tilburg 2050’.

Centraal stond uiteraard het Paleis zelf, waar René Bink (Tilburg met Bink) drie rondleidingen van circa drie kwartier verzorgde. Hier was steevast grote belangstelling voor met gemiddeld zo’n 40 tot 50 deelnemers per rondleiding.

Rondleiding: waarheid of fictie?
René blijkt een enthousiaste verteller die op levendige wijze het verhaal van Koning Willem II en ‘zijn’ paleis vertelt. Naast de smeuïge details legt hij verbanden tussen historische feiten en fictie en belicht daardoor meerdere kanten van het verhaal. Zo zijn er twee versies over de doodsoorzaak van de koning (op natuurlijke wijze gestorven of vermoord?), worden zijn heldendaden tijdens de slag bij Waterloo in twijfel getrokken (een dapper militair of onbesuisde sta-in-de-weg?) en is er discussie over zijn beweegredenen bij het overdragen van de macht van de koning aan het volk (uit vrije wil of onder druk vanwege zijn escapades?).

Bezoekers tonen zich enthousiast en zeggen blij te zijn dat het Paleis vandaag open is. Dankzij de rondleiding hebben ze dingen gehoord die ze nog niet wisten. Uniek vinden ze de wandeling via de torentrap naar de eerste verdieping. Een bezoeker: “René vertelde dat de koning ongezien van verdieping naar verdieping wilde lopen, vandaar die torengangen. Ik zie het helemaal voor me: Willem II die een beetje sneaky door zijn paleis struint. Jammer voor hem dat hij dat niet daadwerkelijk heeft kunnen ervaren.”

Collectieparlement: side-event werkt prima
Een van de zalen is ingericht voor het Collectieparlement. Binnen het Collectieparlement maken Tilburgers samen met experts van Stadsmuseum Tilburg keuzes over welke voorwerpen uit de stadscollectie de moeite van het bewaren waard zijn. Een belangrijke afweging hierbij is: welke objecten vertellen het verhaal van de stad, wijk, buurt of bepaalde bewoners? Een oproep om objecten af te staan aan de stadscollectie leverde nog eens zeven items op.

Volgens stadsconservator Petra Robben is het publiek het op hoofdlijnen vaak eens met de keuzes van het Collectieparlement. “Natuurlijk zijn er meerdere meningen, maar over het algemeen blijken we keuzes te maken die het publiek ook zou maken. Neem nou dit mozaïek van de Heikese kerk; iedereen is het er wel over eens dat we dit moeten bewaren. Voorafgaand aan deze Open Monumentendag vroeg ik me af of het publiek wel zit te wachten op dit soort ‘side-events’, ze komen immers in eerste instantie voor het Paleis. Maar deze dag bevestigt dat we op de juiste weg zijn.”

Vincents Tekenlokaal: zonnebloemen en stillevens
Na het overlijden van Koning Willem II ondervond het Paleis zijn eerste grote transformatie: het werd een Rijks Hogere Burgerschool. De beroemdste leerling in de eerste schooljaren was ontegenzeggelijk de wereldberoemde kunstschilder Vincent van Gogh. Zijn naam leeft voort in Vincents Tekenlokaal. Op de plek waar de dertienjarige Vincent zélf tekenlessen volgde, is een klaslokaal uit zijn tijd ingericht waar kinderen, jongeren en volwassenen hun creativiteit en verbeeldingskracht ontwikkelen door middel van tekenlessen, cursussen en workshops.

Namens Vincents Tekenlokaal is onder ander stagiaire Janne Sastrokarijo aanwezig. Zij is tevreden over de opkomst. “Er zijn veel meer mensen dan ik had verwacht. We zien een continue inloop en niet iedereen kent het verhaal van Vincent van Gogh. Dat hij hier op school heeft gezeten, is voor veel bezoekers een verrassing.”

Kinderen kunnen in het tekenlokaal zonnebloemen en stillevens natekenen. Janne: “Sommigen maken snel even een schets, anderen nemen de tijd voor een serieuze tekening. We hebben er al een stuk of dertig liggen.” Ook de ouders van een dochter die eerder meedeed aan het talentenprogramma ‘De Nieuwe Vincent’ grepen de kans aan om naar het Paleis te komen. “We waren hier weleens geweest vanwege onze dochter, maar nu kunnen we eindelijk het hele paleis bekijken.”

Kindercollege: Van paleis naar huis van de democratie
“Wat is dat eigenlijk, een monument? En wat kun je allemaal doen met een leeg paleis?” Dergelijke vragen stelde Sandra van Dam aan de circa tachtig bezoekers tijdens drie kindercolleges. Deze activiteit was bedoeld voor kinderen vanaf acht jaar, maar ook volwassenen toonden opvallend veel interesse.

“En ja, eigenlijk staat het Paleis nu weer leeg. Wat zou jíj er mee doen?” De antwoorden variëren van een museum of een bibliotheek tot zeer specifieke invullingen als een planetarium of sterrenwacht. Een van de kinderen is bang dat het gesloopt gaat worden, maar daarin kan Sandra haar geruststellen. Volgens haar werkt zo’n kindercollege prima: “Het was vaak heel interactief, kinderen weten prima mee te denken in dit verhaal. Ook onder volwassen is veel behoefte om de geschiedenis van het Paleis te leren kennen.”

Gefotografeerd als burgemeester, compleet met hamer
Hilarisch is het in de voormalige burgemeesterskamer. Bezoekers kunnen zich - zittend achter het houten bureau - laten fotograferen als burgemeester. Compleet met hoge hoed, ambtsketen om de nek en voorzittershamer in de hand. Het werkt aanstekelijk op de andere bezoekers. Het levert een soort statieportret op in de statige kamer op ieders eigen telefoon.

Een van de gefotografeerden vertelt: “In het voorjaar ben ik naar de musical ‘Hier adem ik vrij’ geweest. Daardoor wilde ik ook het paleis van binnen zien. Zo’n fotoshoot als dit geeft extra cachet aan het geheel. Musea kunnen soms wat saai ogen, maar door dit soort elementen houd je het luchtig.”

Aan de muur hangen replica’s van schilderijen van oud-burgemeesters in ambtskostuum. Op één na: Johan Stekelenburg. Maar hij was dan ook de meest aimabele en meest toegankelijke burgemeester die Tilburg heeft gehad, aldus de bezoekers. Toch is niet iedereen die mening toegedaan. Een mevrouw uit Berkel-Enschot vindt dat juist híj́ niets voor de stad gedaan heeft. Latere burgemeesters daarentegen wel: “In Tilburg zijn toen de ramen letterlijk opengegaan. De stad is van heel lelijk, heel mooi geworden. Kijk nu naar het nieuwe Stadsforum. Die uitstraling zouden ze via de Piushaven helemaal moeten doortrekken naar Berkel-Enschot.”