Activiteit
Wij zijn initiator en trotse partner van Erfgoed Tilburg
Foto van Hugo Bernstein
Activiteit
28 mei 2023
Struikelstenen voor de familie Bernstein
Op zondag 28 mei 2023 worden struikelstenen gelegd voor de leden van het gezin Bernstein-Ehrenhaus voor hun voormalige woning aan de Oisterwijksebaan 143. Vader Hugo (1903-1994), moeder Laura (1903-1999) en dochters Esther (1926-2020) en Ruth Miriam (1931) vluchtten in 1939 uit München. Via Dongen kwamen ze in Tilburg terecht, waar zij een huis huurden aan de Oisterwijksebaan. In deze straat woonden in die tijd verschillende Joodse gezinnen, vooral Duitse vluchtelingen.
Hugo Bernstein werkte als bedrijfsleider in een schoenfabriek in Dongen; zijn dochters gingen in Tilburg naar school. In 1941 moest Ruth, net als alle Joodse leerlingen, van school af. Er kwam toen een Joods klasje in de Sint-Antoniusstraat. Op een beroemde foto uit mei 1942 fietst zij samen met medeleerlingen met een Davidster op hun kleding vanuit de Sint-Antoniusstraat de Tuinstraat in.
Als medewerker van de Tilburgse afdeling van de Joodse Raad had vader Hugo een voorlopige vrijstelling van deportatie: nog eind april 1943 woonde het gezin gewoon in hun eigen huis. Maar kort daarna werden de ‘Sperren’ in getrokken. Vader Bernstein trok naar Amsterdam en zou daar onderduiken en in het verzet gaan. Moeder werd met haar twee dochters opgenomen in het gezin Bezems aan de Korte Schijfstraat: vader Bezems was hoofd van de Openbare School. Maar dit onderduikadres beviel niet goed. Dirk Commandeur (1894-1982), ‘verpleger-administrateur’ bij de GGD en woonachtig op Jan van Beverwijckstraat 7, zorgde ervoor dat moeder, Esther en Ruth Bernstein konden onderduiken in het huis van Jan en Miet de Beer-van de Gevel op Nijverstraat 40. Jan werkte als wever in een Tilburgse textielfabriek en Miet als poetsvrouw. Het gezin telde drie kinderen en ving de onderduikers hartelijk op. Op dit adres beleefden ze in oktober 1944 de bevrijding van Tilburg.
Ondertussen was vader Hugo in Amsterdam gearresteerd. Hij belandde in maart 1944 in Auschwitz. Hij overleefde het kamp en de Dodenmarsen van januari-februari 1945 maar verloor wel zijn rechterhand. In juni 1945 werd hij in Nederland herenigd met zijn gezin. Ze zouden nog een tijd op Armhoefstraat 11 wonen en later naar Amsterdam verhuizen. De dochters emigreerden naar de Verenigde Staten.
Alleen Ruth leeft nog: ze is inmiddels 91 jaar en woont in een verzorgingstehuis in Californië. Ze heeft een uitgebreid interview gegeven over haar oorlogservaringen in het kader van de Spielberg-interviews (zie hieronder).
Ook al worden struikelstenen meestal gelegd voor mensen die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen, ook vervolgingsslachtoffers die het hebben overleefd, kunnen zo’n steen krijgen. We kunnen zo stilstaan bij het lot van degenen die moesten onderduiken of de kampen overleefden. En niet te vergeten bij de moed van stadgenoten die hun Joodse medeburgers jarenlang onderdak verleenden. Bij de struikelsteenlegging zullen ‘onderduikzus’ Willie Mutsaers-de Beer en de twee dochters van Ruth Birndorf-Bernstein aanwezig zijn.
Met deze vier nieuwe struikelstenen komen we in Tilburg op een totaal van 66. Iedereen is van harte welkom aanwezig te zijn bij het plaatsen van de struikelstenen, vanaf 11.15 uur aan de Oisterwijksebaan 143.
Het leggen van struikelstenen is een initiatief van Tilburgse vrijwilligers in samenwerking met Stadsmuseum Tilburg. In de Wiki Midden-Brabant staat vermeld welke struikelstenen er in Tilburg zijn gelegd, met steeds een link naar een levensbeschrijving van de betreffende persoon.
Met dank aan Arnoud-Jan Bijsterveld voor de tekst.
Gerelateerde items