Kasteel van Tilburg

In 2013 opende Stadsmuseum Tilburg een semipermanente tentoonstelling over het kasteel en zijn bewoners in MFA De Poorten in de Hasseltstraat. Aanleiding hiervoor is de schenking in 2011 van een achttiende-eeuwse deur van het voormalige kasteel van Tilburg.

Deze tentoonstelling is juist in De Poorten ingericht omdat in de directe nabijheid van dit gebouw vele herinneringen aan het kasteel zijn terug te vinden. Zo zijn in het Stenen-Kamerpark de opgemetselde fundamenten van het kasteel te zien en in de Hasseltstraat staan de Kasteelhoeve en de jagershuisjes die destijds bij het kasteel hoorden. Stadsmuseum Tilburg ontwikkelde speciaal voor diverse educatieve groepen een werkboekje met een rondleiding langs die plekken en de tentoonstelling.

Lotgevallen van het kasteel

Voor de geschiedenis van het kasteel moeten we terug naar de dertiende eeuw. De eerste heren woonden in Oisterwijk in de burcht Ter Borch en in Tilburg hadden ze een hoeve ´De Rijt´. In 1450 kocht een van de heren een ´steenen camer´ in de Tilburgse Hasselt. De dorpen Tilburg en Goirle vormden vanaf 1473 één heerlijkheid, wat betekende dat een adellijke ´heer´ de baas was over een grondgebied. Deze had geld en was dan ook rijk genoeg om in plaats van een houten boerenhuis een ´stenen camer´ ofwel een huis van steen te kunnen bewonen.

Jan van Haestrecht maakte er een kasteel van, compleet met een gracht er omheen. Het gebouw was echter niet bestand tegen oorlog en geweld zoals de verwoesting door de Staatse troepen in 1581. Rond 1600 kwam er een nieuw kasteel dat in 1755 ook weer werd afgebroken waarbij alleen de fundamenten bleven staan. Het kasteel was in die periode respectievelijk eigendom van de familie Van Grobbendonck, Wilhelm VIII prins Von Hessen-Kassel en tenslotte vanaf 1754 van de familie Van Hogendorp.

Voor de derde keer verscheen er op dezelfde plek een nieuw, maar nu rechthoekig gebouw wederom met een gracht eromheen. Maar het geslacht van de heren van Tilburg stierf uit en in 1858 verkochten de dochters Van Hogendorp het kasteel aan een wijnhandelaar die het in 1859 liet slopen. Op het terrein van het voormalige kasteel bouwde fabrikant Pessers een wolwasserij en een vellenbloterij. In 1977 werd deze fabriek gesloopt om plaats te maken voor woningbouw.

Archeologische vondsten

Omdat in Tilburg nieuwsgierigheid bleef bestaan naar het verhaal van het kasteel werden er van 1978-1980 door gemeentelijk archeoloog Henk Stoepker opgravingen uitgevoerd. De fundamenten van de ´steenen camer´ en de diverse bouwfasen werden blootgelegd. Er werden in het kasteel, de kasteelgracht en bijgebouwen vele tienduizenden archeologische vondsten opgegraven. Aan de hand van scherven van aardewerk potten en pannen krijgen wij enigszins een beeld van het dagelijks leven in het kasteel .

In de tentoonstelling zijn behalve een selectie van die vondsten ook reproducties van schilderijen van de heren van Tilburg te zien. Twee andere in het oog springende objecten zijn een doorsnede van een plaggenput uit de vijftiende eeuw en een grote reproductie van de Kaart van Zijnen uit 1760. Deze imposante wandkaart van ruim drie bij vier meter hing aan de muur in het kasteel. De originele kaart is echter te kwetsbaar om tentoon te stellen. Het is nu een van de topstukken van Regionaal Archief Tilburg.

De tentoonstelling is te bekijken op de tweede verdieping van MFA De Poorten, Hasseltstraat 194 in Tilburg, gedurende de reguliere openingstijden.