NS-Plaquettes en Struikelstenen. Namen om nooit te vergeten.

Als opmaat tot de Nationale Herdenking (4 en 5 mei) is vanaf 4 april tot en met 6 mei 2019 in het TijdLab/LocHal de kleine expositie ‘Struikelstenen – herdenken en sociale sculptuur’ te bezoeken. Deze was eerder te zien in Berlijn, Den Haag, Zwolle, Hilversum en Amsterdam. Struikelstenen zijn persoonlijke gedenkstenen die herinneren aan de joodse slachtoffers die tijdens de Holocaust werden vermoord. Hun namen zijn gegrift in kleine messing plaatjes die in het straatplaveisel worden aangebracht. De Duitse kunstenaar Günter Demnig heeft in twintig jaar ruim 70.000 van deze koperkleurige steentjes gelegd, verspreid over 24 landen. Om de naam erop te kunnen lezen, moet je buigen voor het slachtoffer (Stolpern betekent struikelen).

Het herdenken van oorlogsslachtoffers en het vereeuwigen van de namen in koper is gebaseerd op een oudere traditie. Zo zijn er op meer dan honderd stations in Nederland plaquettes aangebracht. Direct na de Tweede Wereldoorlog besloot de directie van de NS alle omgekomen personeelsleden te herdenken met identieke gedenkplaten. In Tilburg zijn er twee plaquettes van de NS. Op de ene plaat, in de wachtruimte van het station, staat één naam vermeld. De tweede plaat, met de herinnering aan zes oud-medewerkers, hangt sinds kort bij de ingang van de Bibliotheek LocHal. Naast deze NS-plaquettes zijn er in de afgelopen jaren 38 struikelstenen geplaatst in Tilburg. Op 7 april 2019 worden er nieuwe struikelstenen gelegd in de Waterhoefstraat, de Gasthuisring en in de Tuinstraat. Een van de namen is Salomon Mozes, die met zijn vrouw, twee dochters Roosje en Martha en de uit Duitsland gevluchte Horst Eichenwald tijdens de oorlog werd gearresteerd en naar Sobibór en Auschwitz werd gedeporteerd. Salomon Mozes staat ook vermeld op de NS-plaquette waar hij werkte als verbandmeester in Den Atelier.

Herinneringswand in het TijdLab

Door onder andere struikelstenen en gedenkplaquettes zijn de namen van de personen die niet vergeten mogen worden vereeuwigd. Vaak illustreren gedenkplekken de grotere verhalen uit de geschiedenis. In het TijdLab mogen de kleinere verhalen worden verteld. Bezoekers krijgen de gelegenheid om namen vast te leggen van alle dierbare overledenen. De namen krijgen een plek op een tijdelijke herinneringswand in het TijdLab.

Films, lezingen en stadswandelingen

Bij de tentoonstelling in het TijdLab zijn twee films te bekijken: ‘Hier was Bertram’, een film van Carine van Vugt en Jeroen Neus en ‘Een steen voor een leven’, een film van Kruispunt (KRO/NCRV). Deze draaien doorlopend.

Op 4 april geeft Arnoud-Jan Bijsterveld een lezing over de dramatische geschiedenis van een Joodse familie en een zoon die is vermoord in Auschwitz. In zijn lezing doet hij verslag van zijn zoektocht naar Bertram Polak (1918-1942) en zijn nabestaanden.

Op 16 april is er een lezing door Victor Lansink over de NS-plaquettes in Nederland met aansluitend een dialoog met oud NS-medewerkers Jan Wouters en Hans Clijsen. Lansink is werkzaam als beheerder van de collectie historisch beeldmateriaal bij het Utrechts Archief en kenner van de spoorweggeschiedenis. Met Wouters en Clijsen praat hij over de rol van de NS in de oorlog en hun ervaringen rondom de NS-plaquette in de LocHal. Voor de lezingen ben je welkom om 19.30 uur. Inloop vanaf 19.00 uur. De toegang tot deze lezingen is gratis. Graag vooraf aanmelden via TijdLab@bibliotheekmb.nl.

Op 6 april, 13 april, 20 april en 4 mei zijn er wandelingen van de Stadsgidserij waarin wordt stilgestaan bij de struikelstenen in Tilburg en worden de verhalen van deze bijzondere herdenkingsplaatsen gedeeld. Ook wordt er stilgestaan bij oorlogsmonumenten in Tilburg. De wandelingen starten om 14.00 uur in het TijdLab (Bibliotheek LocHal) en eindigen in de Herdenkingstuin.