Törgel en Bèttie akkem aaj. Immaterieel erfgoed vastgelegd in taalkaarten

Törgel, mondfiat, bèttie akkem aaj, kaajbaand, mèrt en straotbild, zomaar wat woorden die Tilburgers inbrachten voor de nieuwe leesplank. Op zaterdag 25 januari 2020 is het zover. Dan wordt de nieuwe leesplank gepresenteerd. Kunstenaar Ruben de Bruijn kreeg de opdracht de oude leesplank te vernieuwen. Hij maakte daarvoor gebruik van woorden die de Tilburgers aanleverden.

In het TijdLab in de LocHal, waar Stadsmuseum Tilburg en Bibliotheek MB samenwerken om erfgoed en identiteit met elkaar te verbinden, werd een taalwerkplaats ingericht met de Stichting Tilburgse Taol. Bezoekers werd gevraagd om woorden te bedenken die in aanmerking kwamen voor de leesplank. Het liefst in dialect én met een tekening erbij. De organisatoren dachten wel dat het animo groot was, maar dat er 360 inzendingen kwamen, was onvoorzien. Massaal reageerden de Tilburgers op deze vraag. De meest leuke woorden komen voorbij: Kwaajt 500, plöddeke, gròzzie, lozzie, beunhaos, toelaog, dèmindenie!, spiersel, mèske en gienderwèèd. We noemen zo maar eens wat woorden die heerlijk Tilburgs klinken en die voor de meesten wel bekend zijn.

Inwoners van hun stad die hun eigen taal vastleggen, zichzelf herkennen in woorden en die graag doorgeven aan een volgende generatie, in vaktermen noemen we dat 'immaterieel erfgoed'. Stadsmuseum Tilburg is beheerder van de stadscollectie Tilburg, waarin zich voorwerpen, ofwel materieel erfgoed bevindt. Het vastleggen van taal in museale collecties is redelijk nieuw. Experimenteren doen Tilburgers graag. Zo ook Stadsmuseum Tilburg die deze woordenschat van de Tilburgers anno 2019 wil vastleggen in taalkaarten.

In het TijdLab schreven en tekenden de Tilburgers hun woorden. De kaarten hingen ter inspiratie in het TijdLab gedurende het project, maar zijn daarna ingescand. Vervolgens heeft Tilburger en vrijwilliger Hans Hessels alle kaarten geüpload in de collectiedatabase van Stadsmuseum Tilburg. Zoals gezegd zijn alle kaarten ondergebracht in de deelcollectie Immaterieel Erfgoed. Zoek op dialect of taalkaart, en je krijgt alle resultaten te zien.

Wellicht biedt deze database inspiratie voor nieuwe activiteiten. daarnaast zijn we benieuwd welke woorden de kunstenaar en de Stichting Tilburgse Taol hebben gekozen voor de nieuwe leesplank, waarop maximaal 16 woorden te zien zijn. Gelukkig beschikken we nu over deze collectie immaterieel erfgoed, waarbij er 360 woorden bewaard blijven voor de toekomst. Heb je ook een taalkaart aangeleverd? Misschien zit die van jou er wel bij!