Lieu de mémoire in Tilburg: overlijden koning Willem II 17 maart 1849

Op 17 maart 1849 stierf koning Willem II in Tilburg in zijn 'paleis', dat gelegen was aan de Nieuwendijk. Het was een voormalige fabrikantenwoning van de lakenverver J.M. Frankenhoff. De exacte plaats waar de koning overleed werd 25 jaar later gemarkeerd met een hardstenen gedenknaald van de architect Van Tulder. Hierop werd een afbeelding van de koning aangebracht, evenals vier marmeren platen met daarop diverse teksten.

De gedenknaald stond echter in de weg bij de totstandkoming van de Tilburgse Cityring. De Nieuwendijk werd doorbroken, en de gedenknaald verdween voor een poos naar de gemeentewerf. Deze doorstond de tand des tijds niet, en was aan erosie onderhevig. De gedenknaald werd in stukken uiteen gehaald, en op onderdelen opgenomen in de Stadscollectie Tilburg. Het medaillon met de afbeelding van de koning kreeg een plek in de nieuwe gedenknaald die nu naast de Heikese kerk staat, en de oorspronkelijke sterfplek niet meer markeert.

Dat doet inmiddels de plaquette die op de fontein van Joop Beljon is aangebracht. Daarbij werd lange tijd nog gedacht dat het stukje grond voor de plaquette nog altijd toebehoorde aan de koninklijke familie. Het gaat om ca. 90 meter waarop de Oranjefamilie nog altijd hun auto gratis zou mogen parkeren. Uit recentelijk onderzoek bleek echter dat al in 1985(!) het eigendomsrecht overging naar het Rijksvastgoedbedrijf.

'Tis euweg sund', zullen vele Tilburgers nu weer zeggen. De stad staat er immers om bekend dat al het schone is verdwenen, en zo'n nauwelijks nog aanwezige sterfplek is daar weer een voorbeeld van. Toch is er nog veel erfgoed dat ons herinnert aan het overlijden van de koning. Zo zijn er prenten van zijn sterfkamer, werden er zelfs foto's van gemaakt, zijn delen van de oude gedenknaald geborgen in de stadscollectie en bevat de nieuwe gedenknaald nog het medaillon.

Een lieu de mémoire is een deftig woord voor een herinneringsplaats. Dat kunnen we letterlijk nemen door te verwijzen naar de exacte locatie waar de sterfkamer van de koning was. In figuurlijke zin zijn er diverse objecten die ons doen herinneren aan het moment waarop de koning overleed. Het was 17 maart 1849, vandaag exact 168 jaar geleden. In Tilburg leeft, dankzij het aanwezige erfgoed, de herinnering nog altijd voort.