Vijfde editie TilburgKlas is afgerond met mooie lezingenavond

In 2024 ging de vijfde editie van de TilburgKlas van start. Een cursus in acht avonden over de geschiedenis van Tilburg, georganiseerd door Heemkundekring Tilburg en Stadsmuseum Tilburg. De laatste avond van de cursus is traditiegetrouw gereserveerd voor de cursisten zelf die een verhaal vertellen over een aspect van onze stadsgeschiedenis. Op woensdag 22 januari 2025 was het zover. Maar liefst zes deelnemers hadden een verhaal voorbereid. Hier lees je een kort verslag van de inhoud van hun verhalen. Na de zes lezingen volgde een historische quiz en kregen de deelnemers een certificaat.
De eerst volgende TilburgKlas start in het voorjaar van 2026, nog even wachten dus.

Roos Oprinsen: Sporen van het koloniaal en postkoloniaal verleden van Tilburg
De dochter van Roos heeft meegewerkt aan het boek van Rozemarijn Hoefte, vandaar de interesse in dit onderwerp. Ze vertelt dat Van Hogendorp, bekend van het Kasteel van Tilburg, aandelen had in de WIC voor 6000 gulden. Zijn zoon had een notaris, Cornelis Bles. En die had weer een Surinaamse plantage, Nieuw Mocha, waar meer dan 100 tot slaaf gemaakten werkten. Na de afschaffing van de slavernij ontving Bles geld voor elke vrij gemaakte slaaf. Hij nam slaaf Pauli mee terug naar Nederland. Pauli werd velwachter in Hilvarenbeek. In Tilburg draagt een héél klein hofje de naam Bleshof.

Pieter Vreede was jurist en lakenfabrikant en een radicale politicus. Hij benadrukte de menselijkheid van Afrikanen en was voor de afschaffing van slavernij. Maar men was tegen. Dus richtte hij zijn pijlen op de strijd voor de afschaffing van de slavenhandel. Men was tegen. Pas na Vreedes dood werd slavernij en slavenhandel afgeschaft.

Lauran Schrijvers: Draaiend Huis van John Körmeling
Kunstenaar John Körmeling woont en werkt in Eindhoven. De gemeente Tilburg vroeg hem een kunstwerk te maken voor de rotonde van De Hasselt. De gemeente vond het eerste voorstel, een draaiend huis, te klein en John kwam met een ontwerp van een 60 meter hoog werk. Dat was té groot, dus werd toch gekozen voor het draaiend huis.

Steeds terugkerende aspecten in het werk van Körmeling zijn auto’s, wegen, huizen, licht en ruimte. Dit gaat zelfs zo ver dat hij een plan maakt om Nederland opnieuw in te richtten met maar vijf grote wegen, waarnaast alle bebouwing staat. De rest is leeg en open.
Waar hij niet van houdt, is het doorbreken van een weg, zoals met de Hasseltstraat is gebeurd. Daarmee maak je wegen doodlopend. Tijdens een van de cursusavonden werd gezegd dat de gemeente zo’n keuze nu ook mogelijk niet meer zou maken….

Het Draaiend huis is een kopie van een bestaand type huis: de doorzonwoning. De plek waar het staat is echter unheimisch, vervreemdend, precies waar een doorgaande weg doorgehakt is. Het lijkt een huis op zoek naar zijn vaste plek.

Jan van Kessel: de Moerbrigade
De oudste vermelding van Moerenburg stamt uit de 14^e eeuw. Ooit stond er een mooie hoeve in het gebied. Een paar eeuwen was het eigendom van de abdij van Tongerlo, waarna de Franse familie Saint Amant het pand opknapt. Die staat kennen we van het schilderij uit de collectie van het Noordbrabants Museum. In 1717 is Huize Moerenburg in verval en wordt het gesloopt.

In 2005 bij de aanleg van het landschapspark, wordt een stuk stenen muur gevonden. Stadsarcheoloog Guido van den Eijnden neemt contact op met de uitbater van Zomerlust, die meteen zijn café sluit en ernaartoe gaat. Daar springt hij in een gat, dat de vroegere poepdoos blijkt te zijn! Hij haalt er een kruik uit. Later zijn tijdens opgravingen veel objecten tevoorschijn gekomen.

Ooit was er sprake van uitbreiding van de stad in Moederburg. Een werkgroep Moerenburg overlegde om dat te stoppen en met een gemeenteambtenaar als ‘mol’ lukte het om de gemeente steeds een strategische stap vóór te zijn. Moerenburg bleef een park, waar nu dagelijks vele Tilburgers genieten van de natuur.

Nies Rijnders: De studentenopstand van 1968
In 1968 zijn er op allerlei plekken in de wereld opstanden. Het was een bizarre, roerige tijd. Martin Luther King en Kennedy werden vermoord, er waren de studentenprotesten in Mexico, België en Frankrijk, de Praagse Lente, de tweede feministische golf.

In Tilburg waren er op de Katholieke Hogeschool (later de universiteit) sitdowns door studenten. Zij hadden kritiek op het onderwijs, dat aansluiting met de praktijk miste. Het was gericht op modellen, wiskundige berekeningen, die niet aansloten bij het leven buiten de onderwijsinstelling.

In september 1968 startten de eerste protesten in de hogeschool, die tijdelijk was omgedoopt tot Karl Marx Universiteit. Marx was een linkse socialist, de naam was een schandaal. In 1969 volgde de bezetting door de studenten, die veel kritiek op de docenten bleven houden. Een tijd werd er zelfs geen les gegeven. Tilburg was even het centrum van Nederland. Een week later werd in Amsterdam het Maagdenhuis bezet.

Nies ging vijf jaar na die rellen studeren aan de hogeschool. Nog steeds sloot het onderwijs niet aan bij de praktijk. “Het duurde 50 jaar voor de invoering van het krijtjesbord op scholen. 50 jaar voor een democratiseringsproces en aansluiting bij de praktijk valt dan nog wel mee”, stelt Nies.

Ineke Sleddens: Mijmeringen over Tilburg
Ineke komt uit een Tilburgse familie. Vaak gaat ze fietsend door Tilburg en de TilburgKlas helpt haar bij het mijmeren over de stad.

Haar ouders kwamen uit het centrum, zaten bij verschillende parochies. Dat waren kleine gemeenschapjes op zich. Haar vaders familie zat bij de Heikese parochie. Hij werkte bij de firma Sleddens die wollen dekens maakten. Het zou in de buurt van het huidige café Anvers gezeten hebben. Later zat de firma aan de Ringbaan Zuid, waar nu Kwikfit zit. Eind jaren ’70 ging de textielindustrie failliet.

Inekes moeder zat bij de parochie van de Heuvel. Ze werkte bij Uppenkamp Textiel aan de Heuvel. Er wordt beweerd dat in die winkel de eerste kassa van de Heuvelstraat in gebruik was.
De vraag rijst: “Wat moeten we met de Heuvelstraat?” Iedereen lijkt er ontevreden over. Kunnen we er een soort Tuinstraat van maken met woonhuizen en hier en daar een winkel, misschien zelfs wel eenrichtingsverkeer met auto’s?
Laten we daar es over mijmeren.

Ad Aarts: Tilburgse Taol
De Tilburgse taalkundige Wil Sterenborg had een vader uit Lichtenvoorde en een moeder uit Tilburg . Zelf zei Wil daarover: “Ik groeide tweetalig op.” Hij ontwikkelde zich tot docent Nederlands en neerlandicus en corrigeerde de troonredes in de tijd van Ruud Lubbers en Wim Kok.

Wil maakte een alfabet, om elke klank uit het Tilburgs te kunnen omschrijven. De Stichting Tilburgse Taol, maakt gebruik van dat alfabet. Ze geven cursussen Tilburgse Taol, maakten diverse leesplengskes en bieden een Vertaalservice aan. Ook zijn ze verbonden aan Et Schrèèfatteljee in de LocHal.

De stichting bracht ook het boek Goedgetòld – diksjenèèr van de Tilbörgse taol uit, ook bekend als ‘de dikke bruine’. En er is mooi nieuws voor de liefhebbers van de taol: er komt een nieuw boek met vertalingen, Goedvertòld. Dit boek komt in de loop van 2025 uit.

Stadsmuseum Tilburg en de Heemkundekring Tilburg bedanken de sprekers van de achtste avond van de TilburgKlas en wensen alle deelnemers veel plezier met alle opgedane kennis tijdens de cursus.

Een paar reacties van deelnemers over de TilburgKlas:

"De combinatie van onderwerp en locatie is fantastisch."
"Een verrijking voor mijn liefde voor Tilburg."
"Interessant, leerzaam, bijna een 'must'!"
"TilburgKlas is een feestje!"